Archeologie van de turfvaart: Zuiderzee als transportlandschap
Op 23 september 2021 promoveert ADC medewerker Wouter Waldus aan de Rijksuniversiteit Groningen op zijn onderzoek naar de Zuiderzee als transportlandschap. Zijn boek beschrijft en onderzoekt de turfvaart over de Zuiderzee in de periode 1550 tot 1700, wat een prachtig en beeldend verhaal heeft opgeleverd over de sociaaleconomische aspecten van binnenvaartschepen en het leven van de binnenschippers in die periode. De gegevens van meer dan 450 scheepswrakken hebben ten grondslag gelegen aan zijn onderzoek.
Beluister en bekijk ook het interview met Wouter Waldus over zijn onderzoek bij Omroep Flevoland (12 okt 2021).
Proefschrift Wouter Waldus
Zijn boek is naast een uitgebreide analyse van de vrachtvaart op de Zuiderzee in al zijn facetten ook een ode aan de turf:
Bron: beeldbank RCE
‘Het is een plag die veel respect verdient, omdat er een groot verhaal achter schuil gaat. Volgens de berekeningen in dit onderzoek zijn tussen 1550 en 1700 ruim 35 miljard turven over de Zuiderzee vervoerd. Deze zijn alvorens in rook op te gaan, door minimaal tien paar mensenhanden verplaatst.’
Het onderzoek werd uitgevoerd vanuit de Stichting Roel Brandt en het Groninger Instituut voor Archeologie. Lees meer op de website van de RuG.
De promotie is via een livestream te volgen en wordt opgenomen: www.rug.nl/digitalphd.
Samenvatting van de Zuiderzee als transportlandschap:
De Zuiderzee is vanaf de late middeleeuwen tot de afsluiting in 1932 het dagelijkse vaargebied geweest van vele binnenschippers. Zij spelen een bescheiden rol binnen de maritieme geschiedschrijving van Nederland, omdat hun activiteiten nauwelijks sporen hebben achtergelaten in de archieven. Toch zijn er bronnen om deze tak van de scheepvaart te onderzoeken: de meer dan 450 scheepswrakken die hier vanaf de eerste inpolderingen tot en met recente duikoperaties zijn aangetroffen.
Dit proefschrift gaat dieper in op de betekenis van deze scheepsarcheologische vindplaatsen aan de hand van een casestudy: de turfvaart tussen 1550 en 1700. Onderzocht wordt in hoeverre de spectaculaire sociaaleconomische ontwikkeling die Holland in deze periode doormaakte, verband houdt met de Zuiderzee als centrum van een omvangrijk maritiem transportlandschap. Verschillende invalshoeken belichten het vervoer van turf over deze binnenzee: van macro-economische analyses tot een reconstructie van het dagelijkse leven van de turfschippers.
De historische maritieme archeologie van de turfvaart biedt zowel een vernieuwende kijk op het maritieme verleden van Nederland als een kader voor het interpreteren van scheepswrakken. Het beeld dat uit deze studie is ontstaan, zal bijdragen aan de herwaardering van het unieke erfgoed dat nog steeds voor een belangrijk deel verborgen ligt in de bodem van de voormalige Zuiderzee.